Porthcawl a Merthyr Mawr
Paddy Dillon
Nodwch y dudalen hon
Mae Gwarchodfa Natur Genedlaethol Merthyr Mawr yn ardal enfawr o dwyni tywod sydd wedi’u gorchuddio â phlanhigion i raddau helaeth a choetir trwchus mewn mannau. Ar ôl crwydro i mewn i'r tir o Drenewydd i Gastell Candleston, rydym yn ymuno â Llwybr Arfordir Cymru ac yn ei ddilyn i geg afon Ogwr ac yn ôl tuag at Borthcawl.
Manylion y llwybr
Pellter: 6.5 milltir neu 10.5 cilomedr
Man cychwyn: Maes parcio Traeth Drenewydd, ger Porthcawl.
Cyfeirnod grid y man cychwyn: SS 83696 76915
Disgrifiad what3words y man cychwyn: darllenwyr.mandwll.ieuenctid
Trafnidiaeth i'r man cychwyn
Parcio
Parcio ar Draeth Drenewydd ger Porthcawl a Chastell Candleston ym Merthyr Mawr.
Bysiau
Mae gwasanaethau bws dyddiol yn cysylltu Porthcawl a Phen-y-bont ar Ogwr. Defnyddiwch arosfannau bysiau Heol-y-graig ar Heol Pen-y-bont ar Ogwr.
Trenau
Dim.
Map a dolen GPX
Mae’r llwybr cylchol wedi’i ddangos mewn pinc tywyll ar y map isod. Mae’r baneri porffor yn dangos y mannau cychwyn a gorffen.
Darperir dau drac GPX ar gyfer y llwybr hwn. Mae ‘Porthcawl and Merthyr Mawr 1’ yn cychwyn o faes parcio ac mae ‘Porthcawl and Merthyr Mawr 2’ yn cychwyn o safle bws. Dengys y map OS y ddau fan cychwyn ond mae'r disgrifiad yn seiliedig ar ddechrau o'r maes parcio.
Disgrifiad Manwl o’r Llwybr
1. Dechreuwch ym maes parcio Traeth Drenewydd ar gyrion Porthcawl a dilynwch Heol y Traeth tua'r tir, gan ddefnyddio'r palmant wrth ei hymyl. Mae tai ar y ddwy ochr i'r ffordd ac yna cyrhaeddir maes pentref eang yn Drenewydd. Edrychwch ar Ffynnon Sant Ioan, wrth ymyl y ffordd, a elwir hefyd yn Ffynnon Sandford. Saif Eglwys Sant Ioan, a sefydlwyd yn y 12fed ganrif, wrth ymyl cyffordd gymhleth o ffyrdd gyda dwy dafarn gerllaw. Saif yr Ancient Briton i'r chwith, ond trowch i'r dde ar hyd Stryd yr Eglwys i fynd rhwng yr eglwys a'r Jolly Sailor.
2. Os ydych yn cyrraedd ar fws o arosfannau bysiau Heol-y-graig ar Heol Pen-y-bont ar Ogwr, mae arwyddion i Eglwys Sant Ioan ar hyd Clevis Crescent a thros Clevis Hill. Ar ôl cyrraedd y gyffordd gymhleth o ffyrdd o'r cyfeiriad hwn, trowch i'r chwith ar hyd Stryd yr Eglwys i fynd rhwng yr eglwys a'r Jolly Sailor.
3. Mae'r ffordd yn troi i'r dde ac yn disgyn am ychydig, ac mae ei henw yn newid i Bryneglwys Avenue. Trowch i'r chwith yn y fan hon ar hyd llwybr tarmac sydd wedi'i arwyddo fel llwybr cyhoeddus ac ewch drwy giât mochyn. Saif tai modern bob ochr i'r llwybr. Croeswch ffordd i barhau ar hyd llwybr tarmac arall, gan ddilyn arwyddbost. Croeswch ffordd arall eto i barhau ar hyd llwybr cul, sathredig fel y nodir ar yr arwyddbost, gan adael maestrefi Drenewydd yn awr i fynd i mewn i ardal o laswellt, rhedyn, llwyni a choed. Cofiwch fod rhwydwaith o lwybrau tebyg i ddrysfa o'ch blaen, felly cymerwch ofal i ddilyn y disgrifiad o'r llwybr yn ofalus, gan wylio am byst marcio ar gyfres o gyffyrdd llwybrau.
4. Cerddwch yn syth ymlaen ar hyd y llwybr mwyaf amlwg, sydd ag ambell i bostyn marcio. Weithiau mae'r coed a'r llwyni'n tyfu'n drwchus ar hyd y llwybr ac ar adegau eraill mae mwy o le. Mae'r llwybr yn rhedeg ger ymyl y coetir, weithiau'n dilyn wal gerrig, gan fynd heibio mynedfa i Gorwellian House, sy'n eiddo i'r Geidiaid Merched. Mae'r llwybr yn troi i'r dde yn sydyn ac yn rhedeg i lawr trwy gyli tywodlyd sydd wedi erydu. Parhewch i lawr llwybr coetir llydan, tywodlyd i gyrraedd man agored lle mae llwybrau eraill yn croesi.
5. Trowch i'r chwith yma, lle nad oes saethau cyfeiriadol ar bostyn marcio. Yn fuan wedyn, cadwch i'r chwith eto wrth bostyn marcio arall. Mae'r llwybr yn mynd yn ddwfn i mewn i'r coetir ac yna'n mynd i fyny yn raddol ac yn mynd trwy giât mochyn. Mae llwybr tywodlyd yn mynd i fyny trwy lannerch, gan gyrraedd croesffordd â llwybrau eraill wrth bostyn marcio arall yng Nghwm y Gaer. Cadwch i'r dde a dilynwch lwybr coetir sy'n yn mynd i fyny gan fwyaf ond sydd ag ychydig o ddisgyniadau ysgafn. Ewch drwy giât mochyn ac ewch ymlaen i fyny'r bryn, gan wasgu heibio i lwyni rhafnwydden y môr. Ewch dros grib, drwy giât mochyn, ac ewch ymlaen drwy'r coetir. Mae'r llwybr yn gyffredinol yn mynd i lawr, gydag esgyniadau bach, wrth ddilyn ffens weiren.
6. Mae'r ffens yn troi i'r chwith yn sydyn, yna mae saeth marcio ar bostyn ffens yn dynodi troad i'r dde. Cerddwch nes cyrraedd giât mochyn, ac unwaith drwyddi, mae'r llwybr yn rhannu. Cadwch i'r dde i aros yn y goedwig, gan ddilyn llwybr suddedig i lawr y bryn. Trowch i'r dde ar gyffordd llwybrau heb ei marcio, gan fynd nes ymlaen drwy giât mochyn ger giât fawr. Cyrhaeddwch bostyn marcio lle mae llwybrau tywodlyd yn croestorri. Cerddwch yn syth ymlaen ac i fyny'r bryn, gan aros ar y llwybr tonnog mwyaf amlwg. Fodd bynnag, edrychwch yn ofalus i weld postyn marcio ar y chwith, gyda saeth yn pwyntio i'r chwith, a gwnewch yn siŵr eich bod yn troi i'r chwith bryd hynny.
7. Mae llwybr cul yn rhedeg bron yn wastad rhwng twyni dan dyfiant. Ewch drwy giât mochyn wrth ymyl giât fawr ac mae'r llwybr yn parhau i fod yn gul, ond mae hefyd yn amlwg i'w ddilyn. Mae'n arwain i lawr trwy goetir derw a bedw ar lethr sy'n mynd yn fwy serth. Mae'r llwybr ei hun yn troi at dywod meddal, gan ddod yn wastad nes ymlaen wrth ymyl nant. Mewn tywydd sych efallai na fydd nant, ond gallai fod yn anodd croesi mewn tywydd gwlyb. Edrychwch gerllaw i weld pont droed bren elfennol i gyrraedd yr ochr arall. Trowch i'r dde i ddilyn trac clir, sy'n arwain yn gyflym at faes parcio. Gwnewch yn siŵr eich bod chi yn edrych i'r chwith i weld adfeilion Castell Candleston, maenordy caerog o'r 14eg ganrif wedi'i orchuddio ag iorwg.
8. Cerddwch drwy'r maes parcio tuag at floc toiledau bach i ddod o hyd i bostyn marcio Llwybr Arfordir Cymru i'r dde. Dilynwch lwybr tywodlyd yn raddol i lawr yr afon trwy goetir. Mae'r trac yn codi o'r goedwig ac mae postyn marcio yn dangos troad i'r dde ar hyd llwybr tywodlyd. Fodd bynnag, dim ond rhan fer o'r trac y mae hyn yn ei hosgoi, sy'n cael ei ddilyn ymlaen. Nes ymlaen, mae'r trac yn ildio i rigol tywodlyd sy'n dilyn afon yng nghyfeiriad y llif.
9. Croeswch bont droed a cherddwch ar hyd traeth tywodlyd rhwng morfa heli a thwyni tywod, gan ddilyn dyfroedd llanwol afon Ogwr. Cofiwch, pan fydd llanw mawr, gall yr ardal hon orlifo'n llwyr, ac os felly byddwch yn barod i aros tuag awr am y trai. Sylwch ar ba mor uchel y mae'r broc môr wedi cronni ar hyd y lan. Mae traeth cerrig mân lle mae afon Ogwr yn cyrraedd y môr agored, ond nid oes angen taith gerdded anghyfforddus. Yn lle hynny, camwch i'r lan fel y nodir i ddilyn llwybr dros dwyni tywod isel.
10. Dilynwch unrhyw lwybr ymlaen, ond yn y pen draw mae gormod o dywod meddal ac mae’n haws cerdded ar hyd y traeth, lle mae’r tywod llaith yn haws dan draed, ar yr amod bod y llanw ar drai. Mwynhewch y daith gerdded ar y traeth, ond edrychwch yn ofalus i weld postyn marcio sy'n datgelu llwybr da y tu ôl i'r twyni, sy'n haws o dan draed na'r graig noeth a'r cerrig mân ymhellach ar hyd y traeth. Mae'r llwybr yn y pen draw yn mynd heibio cabanau achubwyr bywyd, gan ddychwelyd i faes parcio Traeth Drenewydd.
11. Os cyrhaeddoch ar fws, gorffennwch y daith trwy droi i'r dde i ddilyn Heol y Traeth tua'r tir, gan gerdded yn syth drwy'r grin fawr yn Drenewydd, dros Clevis Hill, i ddychwelyd i arosfannau bysiau Heol-y-graig ar Heol Pen-y-bont ar Ogwr.
