Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cynffig

Mae Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cynffig wedi’i lleoli'n ganolog ym Mhwll Cynffig, sy’n boblogaidd gyda gwylwyr adar. Mae'r ardal yn cynnwys twyni helaeth sy'n cynnwys coetir, prysgwydd, corsydd, a chastell cudd. Mae drysfa o lwybrau ar gael ac mae’r rhai a ddisgrifir yn bennaf wedi’u harwyddo ac yn amlwg, gan gysylltu â Llwybr Arfordir Cymru.

Manylion y llwybr

Pellter: 5.9 milltir neu 3.7 cilomedr i 8.3 milltir neu 5.1 cilomedr
Man cychwyn: Canolfan Ymwelwyr Cynffig
Cyfeirnod grid y man cychwyn: SS 80142 81036
Disgrifiad what3words y man cychwyn: parchaf.amaeth.trwsiodd

Trafnidiaeth i'r man cychwyn

Parcio
Parcio yng Nghanolfan Ymwelwyr Cynffig

Bysiau
Dim.

Trenau
Dim.

Map a Dolen GPX

Mae’r llwybr cylchol wedi’i ddangos mewn pinc tywyll ar y map isod. Mae’r baneri porffor yn dangos y mannau cychwyn a gorffen.

Darperir tri thrac GPX. ‘Kenfig Reserve 1' (Gwarchodfa Cynffig 1) yw'r byrraf ac mae'n hepgor y llwybr i'r castell ac oddi yno. Mae ‘Kenfig Reserve 2'’ (Gwarchodfa Cynffig 2) yn cynnwys y llwybr i'r castell ac oddi yno. Mae ‘Kenfig Reserve 3' (Gwarchodfa Cynffig 3) yn cynnwys y llwybr i'r castell ac oddi yno ac mae hefyd yn cymryd llwybr ychydig yn hirach yn ôl i'r man cychwyn. Mae pob un o'r tri llwybr yn cael eu nodi ar fap yr Arolwg Ordnans.

Disgrifiad Manwl o’r Llwybr

Sylwch fod nifer o opsiynau ar gael o amgylch Gwarchodfa Natur Genedlaethol Cynffig. Mae'r daith gerdded yn dechrau gydag archwiliad bras o bentref Cynffig, a sefydlwyd ar ôl i symudiadau tywod gladdu anheddiad cynharach yn gyfan gwbl. Mae'r daith gerdded i adfeilion Castell Cynffig ac yn ôl yn ddewisol. Os byddwch yn hepgor y rhan hon, byddwch yn arbed ychydig dros filltir. Tua'r diwedd, mae dau opsiwn i orffen, ac mae’r rhain yn amrywio o ddim ond ychydig gannoedd o lathenni.

1. Dechreuwch yn y maes parcio yng Nghanolfan Gwarchodfa Cynffig, a gwnewch yn siŵr eich bod chi’n mynd i mewn i'r ganolfan os yw ar agor. Yn y gaeaf, mae rhai o'r llwybrau yn y warchodfa yn mynd yn ddwrlawn a gall y staff gynnig cyngor. Ar bob adeg o'r flwyddyn, gall gwylwyr adar wirio yn y ganolfan i ddarganfod pa rywogaethau sy'n byw yn y warchodfa ar hyn o bryd. Mae cuddfannau adar ar gael ger Pwll Cynffig, ond nid ymwelir â nhw ar y daith hon.

2. Dilynwch lwybr tarmac yn raddol i lawr y bryn allan o’r maes parcio, gan droi i’r dde wrth gyffordd llwybrau, yna, yn fuan wedi hynny, trowch i’r chwith i fynd heibio ffynnon. Arferai pentrefwyr Cynffig dynnu eu dŵr o'r fan hon. Trowch i'r dde ar hyd llwybr glaswelltog gyda llwyni, rhedyn a mieri ar y naill ochr a'r llall. Mae hwn yn arwain at ffordd yn y pentref, felly trowch i'r chwith i'w dilyn a defnyddiwch y llwybr tarmac wrth ei hochr. Mae yna ychydig o hen adeiladau sy'n werth eu nodi, gan ddechrau gyda Kenfig Farmhouse, cyn mynd heibio i Pool Farm a’i tho gwellt a Kenfig Farm, ac yna tafarn y Prince of Wales. Sefydlwyd y pentref o ganlyniad i anheddiad cynharach ger Castell Cynffig gael ei lethu gan symudiadau’r tywod yn y 15fed ganrif. Gwasanaethodd y dafarn fel neuadd y dref yn yr 17eg ganrif yn yr anheddiad newydd.

3. Ewch heibio cysgodfan bws (dim gwasanaeth bws) lle mae arwyddbost llwybr cyhoeddus yn cynnig mynediad i'r warchodfa natur. Fodd bynnag, cerddwch ychydig ymhellach ar hyd y ffordd a throwch i'r chwith ar hyd llwybr arall, gan fynd heibio i hysbysfwrdd gwarchodfa natur. Dilynwch y llwybr am ychydig drwy redyn ac ewch drwy giât mewn ffens. Parhewch yn raddol i lawr y bryn ar hyd y llwybr a phenderfynwch a ydych am barhau i'r cyfeiriad hwn, neu trowch i'r dde i fyny llwybr tywodlyd i ymweld ag adfeilion cudd Castell Cynffig, gan ddychwelyd i'r man hwn nes ymlaen.

4. Ar gyfer Castell Cynffig, cerddwch i fyny'r llwybr tywodlyd at bostyn marcio, yna ewch i lawr rhwng twyni tywod sydd wedi’u gorchuddio â phlanhigion, gan weld mwy o byst marcio. Mae llwybr pren byr yn croesi darn gwlyb mewn ardal goediog. Ewch trwy giât mochyn, yna mae'r llwybr yn mynd yn anweledig, felly cerddwch ymlaen ychydig, trowch i'r chwith, yna bron yn syth wedi hynny trowch i'r dde. Mae'r llwybr yn mynd rhwng dau floc bach o goncrit sydd wedi'u gosod yn y ddaear, ac mae hyn yn cadarnhau'r cyfeiriad cywir. Yn ddiweddarach, mae'r llwybr yn croesi sawl bloc o goncrit sydd wedi'u mewnosod yn y ddaear. Cyrhaeddwch bostyn marcio sy'n dynodi troad i'r dde, ond hefyd edrychwch o'ch blaen i weld darn o waith maen yn codi uwchben ardal o lwyni drain trwchus. Dyma’r unig gliw i leoliad Castell Cynffig, ac os deuir o hyd i lwybr drwy’r llwyni, mae’n syndod cymaint mwy o’r castell sydd i’w weld. Ewch yn ôl, gan ddilyn yr un llwybr yn ffyddlon, i barhau.

5. Parhewch i gerdded i lawr y llwybr, gan droi i'r dde ar hyd llwybr tywodlyd ehangach a mynd i lawr heibio ardal goediog i fynd drwy giât mewn ffens. Cerddwch drwy giât arall ac ewch i fyny fel y nodir, ar hyd llwybr culach, gan ddilyn llwybr tywodlyd dros dwyni sydd wedi’i gorchuddio â phlanhigion. Ewch heibio gwely cyrs isel ac yna ewch trwy goedwig fedw. Ewch i mewn i ardal fawr wastad sy'n cael ei thorri i annog amrywiaeth o blanhigion i ffynnu. Cadwch i'r ochr chwith fel y nodir, yna parhewch ar hyd llwybr tywodlyd dros dwyni. Ar ôl mynd trwy ardal wastad arall, croeswch fwy o dwyni ac edrychwch i'r dde i weld y gwaith dur enfawr ym Mhort Talbot.

6. Cyrhaeddwch lwybr llydan, glaswelltog ag arwyddion Llwybr Arfordir Cymru a throwch i’r chwith i’w ddilyn. Ar y dechrau, mae llain o dwyni tywod yn rhwystro golygfa o’r môr, ond yn ddiweddarach mae’r trac yn rhedeg yn nes at draeth storm cerrig mân, lle datgelir traeth helaeth Cynffig pan fydd y llanw ar drai. Slag gwaith dur yw'r wyneb graean dan draed, sy'n amlwg yn deillio o Bort Talbot gerllaw. Mae golygfeydd yn ymestyn o Abertawe a Phenrhyn Gŵyr, ar draws Môr Hafren hyd at Exmoor. Mae arwyddbost llwybr ceffyl yn pwyntio i'r chwith i mewn i'r tir, ond cadwch yn syth ymlaen ar hyd llwybr yr arfordir. Nes ymlaen, cyrhaeddwch fwrdd map a phostyn marcio gyda saethau lluosog. Mae dau opsiwn. Troi i'r chwith yn y fan hon yw un ohonynt ac anelu tua'r tir i ddychwelyd i'r ganolfan ymwelwyr. Mae'r llall yn golygu parhau ar hyd y trac ychydig ymhellach, yna trowch i'r chwith tua'r tir i ddychwelyd i'r ganolfan ymwelwyr. Mae'r ail opsiwn ychydig yn hirach ac ychydig yn haws.

7. I ddychwelyd yn syth i'r ganolfan ymwelwyr, trowch i'r chwith i ddringo llwybr tywodlyd dros y twyni tywod. Mae hwn mewn gwirionedd yn llwybr amgen a ddefnyddir gan Lwybr Arfordir Cymru, sydd ag opsiwn o ‘lwybr llifogydd’ yn rhedeg trwy dref bell y Pîl. (Defnyddir hwn pan fydd afon Cynffig gerllaw yn gorlifo.) O’r herwydd, mae’n cynnwys digon o byst marcio ar gyfer Llwybr Arfordir Cymru. Mae'r llwybr tywodlyd yn mynd i fyny ac i lawr, cyn mynd heibio coed a llwyni nes ymlaen. Ymunwch â llwybr llydan, tywodlyd wrth ymyl ffens ac ewch drwy giât. Dilynwch y llwybr drwy ddarn o goetir ac yna ewch i fyny trwy laswelltir agored fel y nodir. Cysylltwch â thrac sy'n cynnig golygfeydd gwych o Bwll Cynffig, ac efallai dilynwch ddargyfeiriad byr i'r chwith i ddod o hyd i olygfan a bwrdd picnic. Mae'r trac yn arwain at y ganolfan ymwelwyr, ac mae cadw i'r chwith o'r adeilad yn arwain at y maes parcio.

8. Er mwyn dychwelyd i'r ganolfan ymwelwyr ar hyd llwybr hirach ond ychydig yn haws, parhewch ar hyd y llwybr arfordirol, gan ddilyn Llwybr Arfordir Cymru ychydig ymhellach. Cyrhaeddir giât fawr a bach ger Traeth y Sger, lle mae troad i'r chwith yn arwain i mewn i'r tir ar hyd llwybr tywodlyd amlwg. Mae hwn yn codi ac yn mynd heibio i ran fach o gwrs golff. Mae ffens yn rhedeg ochr yn ochr â'r trac ac er bod cysylltiadau â thraciau eraill, mae cadw i'r chwith yn arwain yn ôl i'r ganolfan ymwelwyr a'i maes parcio.